195.Jeszcze posłucha[j]my.

    Piosenka bez rozwiązku i bez związku z treścią niniejszego wpisu. Ale czy aby na pewno?

[Jeszcze pożyjemy,podobno, przynajmniej śpiewa Marek Grechuta, album wydany w 2012 roku].

[***]

Podobnie jak Prus walczył o prawo do ciszy. Co nie powinno zdumiewać ani u kompozytora (pierwsze utwory napisał w wieku dziewięciu lat) ani u pianisty, ani u skrzypka, ani u dyrygenta. Studiował matematykę na Uniwersytecie Warszawskim, co słychać w jego muzyce, studiował, studiował, ale mgr z nauk ścisłych nie wycisnął. Pobierał także nauki w konserwatorium w klasie kompozycji i fortepianu. Tu wtrąciła się historia i partytury musiał zamienić na sprzęt telegrafisty. Podczas chmurnoburzliwych dni  II Wojny Światowej miał grać, do kiedy było to możliwe, w warszawskich kawiarniach:Sztuka i Moda czyli w SiMie (nie ma to nic wspólnego z kartą pamięci, chyba, że ze wspomnieniami zapisanymi drobnym maczkiem na kartach pamięci). Występował także w kafejce  U Aktorek  w duecie z Andrzejem Panufnikiem. (Dlaczego u nas twórczość tego artysty jest tak mało znana?) Wspomnieniem tego czasu, ocalałym od zapomnienia są Wariacje na temat Paganiniego utwór  na dwa fortepiany (1941rok).

Swój debiut za pulpitem odbył  w 1952 roku.(Biorąc na warsztat i na występ Symfonię Oksfordzką Haydna wraz ze utworami napisanymi przez siebie :Piosenkami dziecinnymi i Wariacjami symfonicznymi). Wymieniany jest jako jeden z najwybitniejszych kompozytorów, który wpisał się na stałe do światowej partytury. I ten najbardziej trudny. [(Siostro tlen!)]Ten, którego twórczość znać wypada, ale tak się składa, że wypada droga przez mąkę, znaczy mękę, zachwyca, choć nie zachwyca. Choć sławnym kompozytorem był! Ot, twórczość Witolda Lutosławskiego uważana jest za trudną, niezrozumianą i rozharmonizowaną. I ogólnie, cóż…Nieznaną.Obcą bardzo, ziemią obiecaną, ale nie obmacaną. Nie znaną.

Podobno,jednym z zagranicznych koncertów Krystiana Zimermana, tak, dokładnie tego samego Zimermana, zbieżność imienia i nazwiska nie jest przypadkowa, podszedł doń Lutosławski i powiedział:

Ja chciałbym napisać dla pana koncert, czy pan by go grał?

Na to pianista miał upaść na kolana, (walka z grawitacją została przegrana?) i odpowiedział:

To oczywiste, żebym grał, studiowałem pana muzykę, rzuciłbym wszystko i to byłby mój priorytet.

[Lutosławski piano concerto symphony no 2. Simon Rattle oraz oczywiście Krystian Zimerman. Okładka płyty Deutsche Grammophon muzyka Witolda Lutosławskiego. Źródło zdjęcia]

No i na tym skończyła się [roz]mowa. Rozmowa, jakich już było kilka.Pianista znał ten ton obietnic,ot,  wizja mglista.Znał, to ten, to ów z wielkich miał napisać. Miał. I z deklaracji pozostał miał. (Jak w tuwimowskim wierszyku dla dzieci: Miauczy kotek: miau!/- Coś ty, kotku, miał?/- Miałem ja miseczkę mleczka, /Teraz pusta jest miseczka, /A jeszcze bym chciał.) Tyle, że nie było miseczki… Ani mleczka. Ani kropli, ani „deczka”. Komplement miły, ale, ale (podobno zawsze jest jakieś ale) w tym przypadku na komplementach się nie skończyło. Żona Lutosławskiego miała nadmieniać podczas spotkań z  Zimermanem, że: Wiesz, Witek pisze dla Ciebie koncert… No ale  to także Pianista nauczony doświadczeniem, przyjmował z dystansem. Aż do czasu… Gdy zadryndał telefon, a po drugiej stronie zabrzmiało zdanie: Wiesz, koncert jest gotowy. No, i tak oto słowo stało się ciałem, a w zasadzie partyturą. Nut turą. Koncert fortepianowy miał powstać już w latach 30. ubiegłego wieku, ale… (i to już drugie) kompozytor czekał na w ł a ś c i w e g o pianistę. Czekał, czekał i doczekał się. Ten miał odetchnąć kilka razy głęboko i przyjechać do Lutosławskiego. Do Londynu. Zaczęli śpiewać partyturę gdyż nie dysponowali fortepianem. Trudno, nie każdy właściciel hotelu miał na składzie ów sprzęt, nawet gdy jest to  czarny oligarcha muzyki (nie tylko) klasycznej- gdzieś posród na składzie pośród szaf, półek, łóżek i stolików. Uff. I oto, tak na kanapie tak(t) (o) takcie Witold odpowiadał Krystianowi, razem analizując, pochłaniając i smakując tak to to takt po takcie spędzili dziesięć godzin.Podobno Lutosławski był skąpy w dawkowaniu uwag, których raczej trzeba było się domyślać, ale Zimerman za to zasypywał go pytaniami, na co- w momencie pewnym kompozytor miał się przeciwstawić, oddając pole pianiście: Ja tylko napisałem ten koncert, Ty, go interpretuj.

Po partu tygodniach kompozytor poprosił o próbne wersje pianistę gdyż musiał się tego koncertu nauczyć. I tak oto Zimerman pracował w nocy, by rano między godziną piątą a szóstą nagrać fragmenty, które następnie dawał Żonie, ona oddawała pilotowi, który miał lot na trasie Bazylea — Warszawa,a na stołecznym lotnisku czekała Żona, tym razem  Lutosławskiego– i ona oddawała Kompozytorowi, by Ten o dziesiątej rano mógł dać feedback, pianiście. Kółko zatacza się piękniście.  Pianiście, który przez długi czas nie odważył się zwracać po imieniu (Witold Lutosławski miał zwyczaj proponowania przechodzenia per ty solist(k)om, z którymi występował).

Jak to przy takich okazjach bywa, odbywały się spotkania na dwa głosy: kompozytora i pianisty i opowieści jak to było podczas pracy nad dziełem. Ostatecznie okazało się, że nie dane będzie stanąć Lutosławskiemu tak jak do tej pory to czynił, za pulpitem podczas tego ostatniego koncertu, koncertu wieńczącego trasę..Przerwa.Przerwana została trasa koncertowa. Wtedy to  za pulpitem stanął Antoni Witt  Gdy Zimerman wrócił. I już było wiadomo co się stało. W skrzynce spokojnie, jak gdyby nigdy nic leżał prostokąt białej koperty. List. Zza światów.

A tak się zaczyna album wydany czternastego sierpnia tego roku z udziałem Filharmoników Berlińskich, pod batutą sir Simona Rattle ‚a. 

Jakże inne są wykonania tychże. Zimerman powrócił do dzieła po dwóch dekadach. Spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem tak w Stanach Zjednoczonych jak i w Japonii.  Utwór skomponowany w tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym ósmym i wykonany po raz pierwszy w tym samym roku (w Salzburgu) cały czas żyje. Nie wszystek umrę, chciało by się napisać, ale to nie wszystek prawda.

Koncert ów, Żyje, oddycha, w niby ten sam, o czym mówi pianista, a jakże inny. Opowieść nie ta, i to nie kwestia innego rozłożenia akcentów, a koloratury i głębokości doświadczeń, zmarszczek czasu. Bardzo cz[g]ęsto w takich okolicznościach przyrody mówi/ pisze się o dojrzałości Artysty. Sam Lutosławski wspomniał o tym, że utwór będzie dalej żył. W jego żyłach, nutach, będzie krążył czas… Kompozytor był  ciekawy jak jego dzieło będzie  brzmiało za lat dwadzieścia pięć… Obrośnięte zdarzeniami, wyrośnięte, samodzielne i podzielne, złączone one z ambicjami, smakami i geometriami, konfiturami z gęstości. Wrażliwości, wrażliwości… Znakomitości.

Po raz pierwszy utwór ukazał się także w wytwórni Deutsche Grammophon tyle, że wtedy z towarzyszeniem BBC Symphony Orchestra pod batutą ,a jakże inaczej, samego Witolda Lutosławskiego. Po dwudziestu pięciu latach możemy usłyszeć na nowo.  II Symfonia została wykonana po raz pierwszy w Katowicach, dziewiątego czerwca tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym siódmym, z Wielką Orkiestrą Symfoniczna Polskiego Radia pod batutą …Kompozytora (który lubił dyrygować własnymi utworami).

Odwracam nieco chronologię zdarzeń. Zimerman powrócił z repertuarem… Którego nigdy nie porzucił.Ot, para-dokcs.  Rocznice, które pojawiły się (stulecie urodzin Witolda Lutosławskiego i dwudziestopięciolecie prawykonania koncertu) sprzyjają nie tyle wydawaniu albumów (bo przecież wszyscy biorący w tym przedsięwzięciu udział mają ugruntowaną pozycję) co uważności publiczności.

Znajdziemy tu gęste granie, godzenie tradycji (Prokofiew czy Brahms, ale przecież nie tylko) z własnym wyrazem i spostrzegawczością, zmianą, której tak wypatrywał kompozytor, a która ku zdziwieniu pianisty stała się faktem. Ograniczeniem z mojej strony było by przywołanie tylko dwóch bohaterów tej płyty. Wiadomo, że sir Rattle jest znawcą, apologetą twórczości Lutosławskiego. A i pierwsze co przyjdzie nam usłyszeć to nie tylko faktura grania, ale i dialog pianisty i orkiestry. Jest to fantastycznie prowadzona rozmowa, której warto nie tylko przy ale i słuchać. I nawet. Może wziąć udział w niej. Nie dajmy się ponieść stereotypowym opiniom. Wystarczy się zasłuchać. Tak po prostu. Zwyczajnie. A okaże się, że dyskurs ów nie jest prowadzony w obcym nam, a bliskim języku. Języku znaczeń.