Artykuł dedykuję wszystkim osobom, które honorowo oddają krew.
Równowaga w przyrodzie być musi. Również, a może przede wszystkim— w humorach, i nie chłodzi, o oziębłość (a przynajmniej nie tylko, i nie w takim znaczeniu, jak dzisiaj ją rozumiemy), czy inną ość, czy inną oś współ- i wespół rzędnych rządnych, ani nie z wypiekami na twarzy, czy w ekologicznej torbie prosto z piekarni, nie chodzi o nastroje, ale o średniowieczną koncepcje płynów ciała, które jeśli pozostawały w homeostazie- były gwarantem zdrowia…I dobrobytu. Szczęścia, zdrowia, piękna, pomyślności czy jakoś w ta… Ale od początku, aaaa, mooooże jednak nie… Na wznak nie. Określane również były jako podstawowe cztery soki. I tak, człowiek, pełnił rolę naczynia, li tylko. Wymieńmy dla porządku: żółć, czarna żółć, flegma i krew. I trzy z nich były usuwane poprzez fizjologiczne otwory znajdujące się w ciele, a jeśli chodzi o czwarty (także w kolejności tu wymieniony) trzeba było się wspomóc. Nie tylko Awicenna był urzeczony flebotomią, chociaż pierwsze źródła pisane pochodzą z Dalekiego Wschodu. Nie gardzili nią również Galen, czy Paraselsus. Wiem, wiem, że praktyki jakie panowie stosowali są raczej wątpliwe z dzisiejszego punktu widzenia (aż prosi się o dygresje) ale chodzi o naszkicowanie horyzontu czasowego. Dla przykładu: w grobowcu Userhata znaleziono malowidło, i to nie byle jakie, nie chodzi tylko o to, że liczyło sobie ponad trzy tysiące lat, ale zgadnijcie proszę co za scena tam była przedstawiona? Jeśli odpowiedziałaś, odpowiedziałeś, że przystawiania pijawek, masz rację. Tradycja to więc długa. Inną rzeczą jest kwestia, że ludzie znacznie częściej niż wpompowanie krwi do organizmu, się jej pozbawiali czyniąc to z pobudek zdrowotnych przede wszystkim, choć nie tylko. Nie wiadomo, kiedy, czy w II czy w III w.p.n.e żył Ninkandar, ale to co wiemy na pewno uraczył nas on heksametrem i to nie byle jakim spisał bowiem listę trucizn, ale i antidotów. Praktyka ta była mniej skomplikowana, przynajmniej na pierwszy rzut oka, niż przeprowadzenie pierwszej transfuzji krwi… (ale dziś nie o tym).
Jeszcze w XIX wieku, chociaż, ba jeszcze w XX wieku stosowano upuszczanie krwi. I nie chodzi o spuszczanie z tonu, albo o zachowanie zimnej, tylko o pijawkowy zawrót nie tylko głowy. Korona z zębów, nie spadła tym, co stosowali żelazne szczęki o stu trzydziestu zębach. Wtedy to, był najnowszy, i najbardziej donioślejszy wrzask …Przecież nie echoooo ocho och m[ł]odnych praktyk. Tyk, tyk tak tak ta trzymała się mocno, jak wspomniane uzębienie pijawki przez wiele, wiele (tysięcy) lat. Już ludzie zamieszkujący Babilon wspominali, o tym, że jest pewien robak, który chętnie żywi się krwią. Mało tego twierdzili, że owo stworzenie jest córką Guli (nie ma to jak protekcja! :)) czyli Bogini Uzdrawiania. A Dhanvantari hinduski Bóg Uzdrawiania przedstawiany jest bardzo często ze słojem… Tak… Pijawek. Choć ni to ślimak, ani gad, ani insekt. Zaliczamy ja do pierścienic, czyli o typu zwierząt, który liczy ponad piętnaście tysięcy gatunków wieloszczetów. Zatrzęsienie ze szczętem! Wystarczy tylko nadmienić, że liczba gatunków pijawki właściwej to bagatela sześćset pięćdziesiąt. Nie, nie zaliczamy do tego grona tylko tych, które żywią się tylko krwią ludzką, są takie, które egzystują blisko bydła, albo takie, które żyją tylko i wyłącznie na pustyni i zamieszkują w nozdrzach wielbłądów…. Co nie zmienia faktu, że pijawka o której tu mowa była remedium na wszelkie dolegliwości, w każdej ilości, im więcej chorób doskwierało osobie tym , tym więcej leczyła. Nie ważkie i nie ważne było, czy żyłę homo sapiens rozcinano rybimi zębami, zaostrzonymi kamiennymi narzędziami- najbardziej prostymi- czy w końcu nożem, jeśli się już pojawiły, czy lancetami…
Jest jedna, jedna różnica. Znacząca. Pijawka żywi się krwią płynącą w naczyniach włosowatych, a nie w żyłach. Do tego w pakiecie ma zastrzyk znieczulenia, wprost z natury. I zatrzymajmy się na chwilę, naczynia włosowate to cienkościenne naczynie krwionośne takie, które przewodzą krew lub też naczynia chłonne (które dla odmianę przewodzą limfę), zbudowane są ze śródbłonka, o średnicy od 7 do 15 μm. Naczynia włosowate są cieńsze od ludzkiego włosa, docierają do niemal każdej komórki ciała. Pijawki są często przystawiane jako ostatnia pijawka, deska, brzytwa (do wyboru) ratunku przy wypadkach losowych. Tam gdzie ręka lekarza/ lekarki jest mniej precyzyjna, ponieważ zajmuje się przede zszywaniem dużych naczyń krwionośnych, a tak, to można uratować naderwaną mocno małżowinę uszną, albo palec, albo… Utaczanie krwi w celach leczniczych, to bardzo szeroka definicja. Lepiej: czy rozmiar ma znaczenie? Tak. Jak widać na załączonym obrazku. Rozmiar szaleństwa również, nie tylko w XIX wieku. To czas określany jako okres pijawkowej manii. Praktyka ta stosowana była obecna w świadomości społecznej przez wiele, wiele tysięcy lat. Niezależnie od tego, z jakiego rodzaju chorobą zmagał się człowiek. Jest jeszcze jeden wymyk. Zauważ proszę, że praktyka, o której piszę poprzedzała na długo gałąź nauki jaką jest bakteriologia, czy chirurgia, taka jak dzisiaj ją rozumiemy, taką, która pozwala uratować życie, a nie szybko (nawet bardzo, chociaż również bardzo boleśnie- a czas jeśli chodzi jeszcze o odczuwanie bólu nie tylko istnienia) się z nim rozstać. Jeśli rozmiar ma znaczenie, to również z wyżej wspomnianego faktu, naczyń włosowatych, to czego nie dokona skalpel może może wyssać pijawka, i nie są to wyssane bajania z palca. Chociaż własnym nie ręczę… :-). Pod pijawkę nie położę, pod topór tym bardziej. O tym jak wspaniałym środkiem znieczulającym dysponuje niech świadczy fakt, że krew płynie, i płynie, i płynie, ale nie tylko wtedy, co jest rzeczą wiadomą, kiedy jest do nas przytulona, ale długo, dłuugo, długo potem jak już zmieni lokalizacje udając się do innej restauracji. Chcesz odpowiedzieć ile to może być mniej więcej ( podpowiem, że raczej więcej) czasu? _______ (Uwaga odpowiadam:) Do godziny, trzech? Nie do dziesięciu godzin od zakończenia posiłku. Związek, który zotaje wstrzymany nazwany został: calin, nazwa pochodzi nie od cali, ani scalać, ale od walijskiego znaczenia serca (calon) to on odpowiada za krzepnięcie i agregację,czy utworzenie skrzepu.
Haementeria ghilianii osiąga długość czterdziestu pięciu centymetrów… I dysponuje w wyposażeniu standardowym dziesięciocentymetrową trąbkę, którą wbić może w rzeczony palec. A mają gdzie ten płyn fizjologiczny pomieścić, bo przecież cóż, to co je wyróżnia to nie tylko bogate, liczne i ostre uzębienie, o którym już wspomniałam, nie tylko trzydzieści dwa mózgi, o czym nie zdążyłam nadmienić, dziewięć par jąder, ale również…. Dziesięć żołądków… Chociaż nie przytulają się do nas, czy do innego darmowego posiłku od razu, musi minąć trochę czasu zanim zanurzą swoje kły, czy wcześniej zaaplikują znieczulenie. To i tak, jeśli nie następuje to w warunkach laboratoryjnych, to podróżują na gapę, gdyż mija trochę czasu niż zauważymy takiego towarzysza.
Dlaczego wspominałam, że praktyka przystawiania pijawek była mniej skomplikowana, ale tylko na pierwsze manienie, mrugnięcie oka? Po pierwsze dzisiaj dysponujemy większą wiedzą, np o konfliktach serologicznych, albo o grupach krwi, albo… Ale to nie było tak, że takie zwierzątko domowe można było sobie przystawić obojętnie gdzie… O nie, jeśli boli Cię głowa i nie możesz… Czy nie chcesz… To taką jedną sobie połóż między brwiami. A jeśli doskwiera Ci przeziębnie to tak, pod językiem. To samo jeśli chodzi o wrzody gardła. To, że każda osoba mogła sobie zafundować taką nieprzyjemność. To cóż, najchętniej zalecano sobą od czternastego do siedemdziesiątego roku życia, przy czym – jak wspomina Abu Ali Husain ebn Abdallah Ebn-e Sina osoby, które liczyły mniej niż czternaście wiosen, przysposabiano do tych praktyk wcześniej, tak więc stosowano tę praktykę również profilaktycznie. Popularna była ta praktyka nie tylko wśród żołnierzy, ale przede wszystkim mnichów, którzy udawali się do flebotomarii– to zapobiegało rozproszeniom i odegnanie się od uciech ciała. I tym samym przeciwdziałała zatruciu krwi (tak, przynajmniej ówcześnie sądzono). Z jednej strony tę praktykę stosowano również ku wzmocnieniu organizmu, praktyka oczyszczeń sięga średniowiecza, i nie chodzi tu (tylko o morowe powietrze) panowało przekonanie, że wzmacnia organizm, i tak było jeszcze w wieku XVI, czy bagatela jeszcze dwieście lat temu, z małym okładem (tyle, że nie z pijawek). Z drugiej strony warto się tym mnisim praktykom przyjrzeć oni nie tylko na czas upuszczania krwi udawali się na urlop, zwolnieni byli z wszystkich obowiązków, ale przysługiwała im specjalna dieta, która obfitowała w mięsa, ale również w celach stosowano ogrzanie podłogowe… No zapalano paleniska. Przynajmniej na czas gdy taki mnich oddawał się w uzbrojone w pijawki ręce balwierza — ponieważ, jak wiemy, mnisi nie mogli zajmować się medycyną. To Właście z cechu balwierzy wyodrębnił się potem następny, już bardziej kojarzony- cyrulicy. Pierwsza wzmianka o tych ostatnich 🙂 sięga roku 1312. Dlatego też golarze zajmowali się upuszczaniem krwi. Dopiero potem, nastąpił rozdział czynności. Dopóki nie istniał w powszechnej świadomości zawód felczera. Do tego przecież istniała walka o wpływy i władzę, również w tym środowisku. Jeśli chodzi o podania angielskie to wiemy, że nie tylko król Jerzy II zdecydował (w 1745 r) powołać dwie gildie i fryzierzy prócz wyrywania zębów, co dalej mogli czynić dbali o fryzury. (Można było decydować się na długie zawijanie do tyłu opadające uzębienie, albo na tupecik, no tupet to miał nie jeden władający brzytwą, tak, że żuchwa opadała, jeśli wyrywał nam zęby…) Wszelkie czynności były ujęte w dokumentach oficjalnych, np krwi nie można było wystawiać na widok publiczny, tak jak to czyniono np umieszczając wszelkie inne fiolki, czy słoje w gablotach, należało udać się nad rzekę i tam, po kryjomu ją wylać. Przeskok w czasie.
Lekarz w armii Napoleona (tego Napoleona) zyskał taką popularność, że ówczesny minister wojny musiał podjąć zabezpieczenia wykładu Broussaisa, był on nie lada popularny. Chociaż mówił o zagrożeniach jakie mogą być skutkiem stosowania takich praktyk, zalecał je wielu, wielu osobom, nie było to ważne, czy niemowlak, dla niego trzy wystarczą, czy płeć niewieścia, piętnaście, czy mężczyzna, sześćdziesiąt, siedemdziesiąt pijawek. Dlatego lekarze francuscy tak potrzebowali tychże zwierząt… Powiedzmy sobie szczerze, że w 1833 roku zużyli ich 41,6 miliona sztuk. Nie tylko sprowadzali je z zagranicy, ale nie zapominajmy, że istniał taki zawód, uprawiany zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn, jak osoba poławiająca pijawki, tak po pierwsze. Płeć tu nie miała znaczenia, a status społeczny, trudniły się tym osoby doświadczające biedy. I tak: stanowiły żywą przynętę. A jak je usuwano? Przecież nie czekano, aż odpadną (wtedy jeśliby je użyć ponownie to stanowiłyby bardzo duże zagrożenie, dlatego, że mogły wywołać konflikt krwi). Używano soli czy też wrzącego popiołu. Ponieważ pijawki zaczęły wmierać, a przynajmniej ich populacja drastycznie się kurczyć to stosowano nieuczciwe praktyki, od przemytu (np z Węgier) aż po tłuczenie pijawek a ich ceny ponad poziomy wzlatywały. A kiedy upuszczaniu krwi poddawani byli możni no to cóż… Wspomnę tylko, że w czasach, niechlubnych, kiedy to obowiązywało niewolnictwo służącą za równowartość stu sześćdziesięciu pijawek.
Głosy krytyczne tu i ówdzie się przebijały, ale były niemrawe, i niby nie słyszalne. Nie chodzi bynajmniej o ceny, czy haniebne zestawienie, praktyki, niewolnictwo, ale o stosowanie pijawek w lecznictwie. I nie chodzi tu o to, że obecnie wyhodowanie jednej pijawki trwa dwa lata, że europejska jej odmiana jeśli żywi się krwią ludzką spożywa pokarm jeden raz na rok. I jest to jej ostatni posiłek. Musi zostać później unicestwiona, żeby nie przyssała się do kogoś innego. Sama potrafi zjeść pięć razy więcej niż sama waży, co wspominając ilość żołądków jaką dysponuje…
Zostawiając prasę naukową na boku, powrzucane zdanie o pijawkach nie jest ujmujące. Nie zachęcam do upuszczania sobie krwi, chociaż bardziej do spuszczania z tonu i pielęgnowania życzliwości. Obstawiam, a nie przysysam, że nikt z nas nie chciałby być obdarowany komplementem Ty pijawko. Nie wiem, czy jest to skuteczna, czy zła metoda, nie było moim celem jej promowanie, ale zwrócenie uwagi na fakt, że cóż, życie jest różnorodne.
#10minutDlaNauki5000lib.
