120.Dlaczego warto zobaczyć film o Stephanie Hawkingu… (Inaczej).

Można zobaczyć film o miłości, o harcie ducha, o niepełnosprawności i o geniuszu uwięzionym w ciele,  podanym w iście amerykańskim cieście, polanym hollywooodzkim sosie.  Mniam! ale mdłe, ale pyszne. Jak fast food. I co najgorsze można się tym zadowolić.

Proponuję zobaczyć Teorię wszystkiego z innej perspektywy, a raczej z innych, różnych, uzupełniających się  perspektyw. A jeśli nie to warto zobaczyć film dla dwóch scen: tej z kawą, i tej: w wannie,, kiedy zgarbiony, nagi, chudy Howking próbuje  odmienić swój los włożony we własne, szczupłe, drgające palce. Nadaremnie.

Nie tak dawno wspominałam o obrazie Vermeera Kobieta z Wagą. Scena to dziwna. Nie rodzajowa, ale jedyna w swoim rodzaju. We wnętrzu.  Po pierwsze światło. Pada z góry. Naturalne. Dzieli obraz. Na pół. Sugeruje nienahalnie, co ważne. Co warte za_(u)ważenia. Pada poza centrum obrazu. Z okna wprost na szalki. Na których jest. Powietrze. Pierwsze tytuły obrazu nie są trafne. Kobiece skupienie, ważenie spraw dostatecznych i ostatecznych. Jak zwykle u Holendra obraz można odczytywać przynajmniej na  trzech płaszczyznach: kompozycyjnej (co oczywiste), symbolicznej (co również nie nowe) i zwyczajowej. Nie jest tak jak u Caravvagia, który próbował odkupić swoje winy scenami z Biblii. Darować sobie jeszcze jeden dzień życia.

I jest jeszcze coś.

Poza.

Intymność.

I tak naprawdę (i pokuszenie nieprawdy) mnogość interpretacji. I tutaj znajdziemy odnieśienia do Marii,  i kobiety, która waży,  wedle niektórych krytyków jest brzemienna, a nie przebrana w modne w tamtym czasie ubrania z epoki. Na wadze nie znajduje się nic, a więc przygotowanie, chwila przed położeniem, ale złota, srebra, czy uczynków ludzkich (na to ostatnie wskazywało by nie tylko odniesienie do cnoty kardynalnej, ale również obraz znajdujący się na ścianie przedstawiający Sąd Ostateczny, waga jako atrybut przypisany również Archaniałowi Michałowi, i światło jako Bóg, ale i lustro jako postać diabła). Równocześnie, dzieło nie wyklucza interepretacji świeckiej, ponieważ jest ona równie mocna,dlatego nie można przeważyć szali (sic!) na jedną ze stron. Dlaczego uwielbiam twórczość Holendra? Odpowiedź jest banalna, gdyż zachwyca mnie i nie pozwala zadowalać się pierwszą odpowiedzią. Naturalność i nienatarczywość Piękna, i zarazem uroda, która (nie) przemija.

Można nie zgadzać się z tym co głosi Stephen Hawking, można nie lubić amerykańskich filmów, można zadowalać się pierwszymi odpowiedziami. Nie wiem, czy znajdziemy perłę, ale obraz jest wart u_wagi, czy może uwag, a jeśli tak, to pod czyim adresem? Wybierzmy pierwszą ość, znaczy możliwość.

Po pierwsze: proszę zwrócić uwagę na rekwizyty, zdjęcia, ujęcia. To, co tworzy klimat, ale zwykle nie jest indentyfikowane na pierwszym planie. W pierwszej kolejności, nienatarczywe, a jednak nadające ton. Dyskretnie.

Po wtóre:  najtrudniej ukazać inteligencję, a tu się to niewątpliwie udało, która przejawia się nie tylko w inteligentnych dialogach, ale również w scenach gdzie tragizm tańczy z humorem, albo ironią (jak nie przede wszystkim) tak jak wtedy gdy Hawking mówi koledze, że zostało mu mało czasu, to znaczy, dwa lata życia wedle diagnozy postawionej i stawiającej życie na baczność i baczność kierujące wzrok na naukę i , i nakazuje mu stanowczo wyjść, dlatego że…  Umówił się z dziewczyną, albo jak jeden z kormiterów wciąga go po schodach, by umieścić go na monumentalnym pomniku dlatego by całkiem spokojnie zejść po wózek, albo chociażby w scenie, która rozgrywa się podczas przetestowania nowego sposóbu komunikowania się ze światem i zaturdnianie nowej pielęgniarki. Tropów jest o wiele więcej, ale jednak mało, zbyt mało.

Po trzecie: jest to opowieść o niepełnosprawności, o tym ile sprawności żegna się z nami, i jak okrutne jest życie, najwet najbogatego i najbardziej wpływowego i najbardziej błyskotliwego Brytyjczyka, o tym, że posiadanie wpływowych przyjaciół jednak nie pozostaje bez znaczenia, o tym, że jest się człowiekiem z krwi i kości (nawet gdy szlielet jest najbardziej pokęcony,kruchy i niewrażliwy) o tym, że Miłość ma siłę sprawczą, tak jak praca, ale liczy się również seks i… Obrona własnych (niepopularnych) przekonań i seks i radość i pomoc… I moc.

Po czwarte: jest to film o tożsamościach nadanych przez społeczeństwo, narzuconych kulturowo (tak Stephanowi jak i Jane) rolach, i poszukiwaniu własnych określeń i odniesień. Jak bardzo można się zbliżyć (mimo różnic światopo[d]glądowych) jeśli oczywiście się chce i pozwoli się kierować, wykona pewien wysiłek intelektualny. Film o różnicach i rozłożeniu akcentów i    n i e m o ż l i w o ś c i   protestu (tak jak wciąganie przez ojca Hawkinga po stromych schodach), jeśli ktoś ma ochotę spróbować to zapraszam do prób, ale tropów na różnych poziomach jest więcej.

Po piąte: jest to film o odchodzeniu. I Odchodzeniu. O tym, że nic nie jest dane na zawsze. Nie zadowalajmy się kolokwializmami. Odpowiedziami, które narzucają się po raz pierwszy, czy drugi… Film o nieuchronności zmian i o błądzeniu.

Po szóste: jest to film o polskiej rzeczywistości, w której, nawet dzisiaj (a akcja filmu zaczyna się w 1963 roku) Stephen Hawking nie mógł by się realizować ani jako Człowiek, ani Naukowiec. I to nie tylko dlatego, że Feynamann, który był w Polsce, w Warszawie, bardzo złe wyrobił sobie zdanie o polskich fizykach, wszak naukowcy się zmieniają, a i to nie musi (jeśli coś w ogóle musi) być obowiązujące… Chociaż należało by zadać pytanie o klimat i klimat (dla) studiowania w Polsce…

Po siódme: jest to film o budzącej się świadomej kobiecości, o związkach, które się zawiązuje i w które się wchodzi. i z których się wychodzi, film drogi, i celu. Film o zmianach.

Po ósme: jest to film o przeżywaniu Strachu. Stepen Howsking ma (co)najmniej dwie twarze, jedna narzucona, którą przyjmuje dzielnego niepełnosprawnego naukowca  (zwrócie państwo uwagę na związek tych słów) drugą — ukrytą, przerażonego, bojącego się (i słusznie człowieka i nie chodzi tutaj o teorie Godzenia się z pietnem, albo nieuniknionym,o czym pisał np Goffman,  przynajmniej nie bezpośrednio) Człowieka Przerażonego.

Po dziewiąte: film o performtywności gestów, to nie komentarza, i o zburzeniu tego porządku i początkowym dyskomforcie tym służącym.

Po dziesiąte: cóż to wszystko naprawdę jest zamknięte w popularnej amerykańskiej konwencji, a więc ten kto chce to i tak obejrzy film o dzielnym genialnym naukowcu. O życiu u boku geniusza, ateisty. No cóż, i tak można. Dla każdego coś dobrego i wyrosłam już z przekonaniania, że warto kogokolwiek do czegokolwiek namawiać, namawiać, namawiać, natomiast, można (za)proponować.

PS.

Po jedenaste: jest to obraz (o)  perspekywie sprawności, chociaż trzeba się bardziej przyjrzeć, wysilić wzrok i przyzwyczajenia. Bardziej tę perspektywę widać w biograficznym filmie Wtorki z Morriem.

Po dwunaste: jest to obraz bez happy endu (co nie jest zaakcentowane  w filmie) przynajmniej, nie można napisać, że Stephen żył długo i szczęśliwie w swym drugim małżeństwie. Rozwiódł dziewięć lat temu. Czy jest spełniony jako Naukowiec? To nurtujące pytanie. Pewien filozof mówił, że człowiekiem się nie jest, człowiekiem się staje, można strawestować to powiedzienie i odnieść do osoby naukowca. Choć i tu jest niebezpieczeństwo. Bo ów cytat głosi prymat drogi nad osiągnięciem celu, a ja nie byłabym tego taka pewna  w odniesieniu do biografii naukowej ważne jest zarówno pierwsze jak i drugie.

Wiliam Harvey to nie tylko ten, który przeprowadził sekcje na ukochanym kanarku żony, ale i na własym ojcu, czy siostrze, badanie zwłok, czy wykonywanie tychże było tak lukratywne, że „stworzył się” nie tylko czarny, ale i sztywny rynek, handlarzy ciał, wykradania ich z grobów pod osłoną czarnej jak rozpacz i smoła nocy. Otóż, wspomnianemu Wiliamowi zawdzięczamy odkrycie sposóbu krążenia krwi w ludzkim organiźmie. Edward Janner zapisał się na kartach historii nauki jako ten, który odkrył szczepionkę przeciwko ospie. Dlaczego o tym wspominam? Czyż o Stephanie nie słyszała   n i e m a l   każda osoba? A kto kojarzy w jakich okolicznościach pracował Wiliam Harley, ba, kim był? Bo to, że wspomniany Caravaggio tworzył wzorując się na modelach, którzy już dawno rozstali się z życiem, to wiadomo. Poszukiwanie, albo chęć poszukiwania znaczeń, światłocieni, można w sobie wykształcić. I praktykowanie owego zwyczaju, (bo zwyczaje się przecież praktykuje) znajduje się poza kategoriami oceny (czyli dobra i zla), świat ma szansę ukazać wtedy  swoje skomplikowane piękno, ale także kusić prostymi odpowiedziami.  Nie jest to film wybitny, jest to obraz na wskroś amerykański, można potraktować seans jako ćwiczenia z patrzenia, i widzenia i dostrzegania.

Jeśli wspominamy o obrazach. Znaczy, nie dysonsach i fochach na świat,iż stoi przed nami otworem (ale tym śmierdzącym, niewrażliwym i niewłaściwym) to na myśl przychodzą natychmiast conajmniej dwa: Maria Magdalena pokutująca i Upadek Ikara. Dwa przeciwieństwa: Pokora i Pycha, Samotność i Odejście (brawurowe) wśród ludzi, w zgiełku, hałasie, przepychu i tłoku...

Może pytaniem nie zadawanym nie jest to, czy jest życie po śmierci, ale czy jest życie    p r z e d   śmiercią? I w jaki sposób pożytkujemy je dla siebie i… Dla Dobra wspólnego? Wiem, można wykręcić się brakiem czasu, rozeznania, umiejętności, natłokiem, niedoborem, albo tysiacami innych nagłych, natrętnie oznajmujących zdań… Ale po co? Albo jeszcze lepiej zapytać: dlaczego? Tak, to dwa pytania o różnym zakresie i różnej odpowiedzialności… Ale o tym… Być może innym razem?

***

Dziś Dzień Dziecka.

Niech Najważniejsze pozostanie Najważniejsze. Niech Strata   jeśli już musi nastać oznacza Szansę, nich każda osoba, która znajdzie to czego szuka, niech szuka skutecznie.

I spojrzeń w niebo.  I rozmów, i milczenia, kiedy trzeba. I rozwagi. I (u)wagi. I Gestów. I odrobiny szaleństwa. I odpowiedzi. I pytań.

Kim zostaniesz kiedy dorośniesz? W jaki sposób i kiedy rośniesz? I pomagasz roznąć?